تاریخچه صنعت لیزینگ در ایران
ليزينگ داراي تاريخ و سابقه اي كهن و چند هزار ساله است. شايد نتوان زمان دقيق و مشخصي براي سرآغاز كاربرد عمليات اجاره در زندگي بشر يافت. ولي بر مبناي آنچه كه از متون باستاني بدست آمده است، اقوام ايلامي و سومري در حدود 2000 سال قبل از ميلاد مسيح به نوعي اجاره داري ساده زمين، گاو، آب و تجهيزات كشاورزي مي پرداخته اند. تقسيم بندي دوگانه ليزينگ به عملياتي و مالي اولين بار در دوران رم باستان صورت گرفت. در قرون وسطي اجاره داري كشتيهاي تجاري به عنوان يك رشته مهم در مبادلات اعتباري بين مردم مرسوم گرديد .
در اروپاي قرون ميانه، ليزينگ زمين و مستغلات با توجه به قوانين سختگيرانه زمين داري و محدوديتهاي شديد خصوصي سازي رونق چشمگيري يافت و به سرعت به ايالات متحده آمريكا منتقل شد. در يادداشتهاي روزانه جرج واشنگتن در دهه 1840 موارد متعددي در زمينه ليزينگ كارخانجات و واگنهاي راه آهن به چشم مي خورد. در همين زمان، ليزينگ واگنهاي راه آهن در انگلستان نيز مرسوم گرديد و اولين شركت ثبت شده ليزينگ در ماه مارس 1855 با نام شركت واگن بيرمنگهام تاسيس شد و به اجاره واگن به معدن داران ذغال و فلزات پرداخت . در اوايل قرن بيستم، ليزينگ ماشين آلات توليد يك محصول خاص نظير كفش و تجهيزات تلفن خصوصي در انگلستان و آمريكا گسترش يافت .
اولين شركت مدرن و مستقل صنعت ليزينگ در سال 1952 در شهرسانفرانسيسكو تاسيس شد كه تاكنون با نام شركت بين المللي ليزينگ ايالات متحده به فعاليت ادامه داده است. تاسيس اين شركت را بايد سرآغاز تشكيل موسسات مستقل ليزينگ (غير وابسته به بانكها و يا موسسات مالي ) در آمريكا به حساب آورد. زيرا بانكها، طبق قانون فدرال كميسيون ارز، تا اوايل دهه 1960 از فعاليت ليزينگ به صورت موجر ممنوع بودند. به هر حال رسوخ و رونق ليزينگ در اقتصاد ايالات متحده در شروع دهه 1950 را كه با رونق اقتصادي اين كشور در سالهاي بعد از جنگ جهاني دوم مقارن گرديده بود، بايد سرآغاز تحولات همه جانبه و فراگير اين صنعت به حساب آورد. به همين ترتيب ليزينگ از اوايل دهه 1960 در سرتاسر اروپاي غربي گسترش يافت و مقارن با همين سالها به ژاپن رسيد .
خوشبختانه رونق و پويايي ليزينگ خيلي زود از محدوده جهان توسعه يافته فراتر رفت و به آفريقا، آمريكاي لاتين و آسيا اشاعه يافت. اولين شركت ليزينگ در آفريقا در سال 1965 در زيمبابوه تاسيس شد و نخستين آن در هندوستان در سال 1973 بوجود آمد و در اين كشور پهناور به آنچنان شكوفايي رسيد كه در پايان سال 1984 تعداد اين شركتها به بيش از هفتصد شركت بالغ شد. همگي اين شركتها به اجاره داري اموال منقول نسبتاً كم بها نظير چرخهاي خياطي اشتغال ورزيدند .
شركت مالي بين المللي (IFC) وابسته به بانك جهاني كه با هدف تشويق سرمايه گذاري و رونق اقتصادي در كشورهاي جهان سوم تاسيس گرديده است، به سهم خود كوششهاي ذي قيمتي براي توسعه ليزينگ در كشورهاي در حال توسعه به عمل آورد. كره جنوبي اولين كشوري بود كه IFC به مشاركت در صنعت ليزينگ آن كشور پرداخت و شركت توسعه ليزينگ كره جنوبي را در سال 1977 با حمايتهاي عملياتي و دانش فني شركت ژاپني ليزينگ شرق بنيان نهاد. متعاقب اين اقدام صنعت ليزينگ در كشورهاي در حال رشد آمريكاي لاتين، آفريقا و آسيا با بهره گيري از حمايتهاي مالي و مشورتي IFC به سرعت گسترش يافت .
موسسه فوق طبق آمار اعلام شده از جانب شركت يوروماني از سال 1977 تا پايان سال 2003 بيش از 1006 ميليون دلار، در 54 كشور در حال توسعه و در 103 شركت ليزينگ اين كشورها سرمايه گذاري كرده است .
گفتني است كه اين موسسه در سال 1382 مذاكراتي را با شركت بانك كارآفرين براي تاسيس يك شركت ليزينگ براي اجاره اقلام سنگين راهسازي و ساختماني به عمل آورد .
ليزينگ در ايران، مقارن با اشاعه آن در اقتصاد كشورهاي آسيايي و آمريكايي لاتين، در اواسط دهه 1970 پديدار شد. به اين ترتيب سال 1975 را بايد سال آغاز فعاليت ليزينگ در ايران دانست .
فرانسويان اولين پايه گذاران اين صنعت در ايران بوده اند. به اين ترتيب سال 1975 را بايد سال آغاز فعاليت ليزينگ در ايران دانست. به اين گونه كه برادران آيسه كه در قالب شركت سيتروئن به توليد محصولات آن شركت در ايران و داد و ستد با فرانسويان مشغول بودند، با مشاركت موسسه سوسيه جنرال فرانسه، بانك اعتبارات ايران وقت و بعضي سرمايه داران خصوصي، اولين سنگ بناي ليزينگ را با تاسيس شركت ليزينگ ايران پايه گذاري نمودند .
دو سال بعد دومين شركت نيز باز با مشاركت فرانسويان و چند بانك داخلي، به نام شركت آريا ليزينگ كه در حال حاضر ليزينگ صنعت و معدن ناميده مي شود راه اندازي شد .
محدود شدن عمليات ليزينگ به وجود تنها دو شركت فوق و عدم امكان گسترش و رونق آن، به رغم مشروعيت يافتن در قانون عمليات بانكي بدون ربا (تحت عنوان اجاره به شرط تمليك ) تا سال 1373 ادامه داشت .
در اين سال اولين هسته تشكيلاتي خصوصي ليزينگ كه در اواخر سال 1370 تاسيس شده بود، وارد چرخه فعاليت شد ولي هنوز هم ليزينگ طبعاً نتوانسته بود كه جايگاه واقعي خود را در بازار تشكيل سرمايه و عرضه توليد محصولات صنعتي بيابد و در برابر وجود شرايط انبساطي در اقتصاد كشور بعد از جنگ تحميلي و هدفگذاريهاي استراتژيك دولت و اركان سياستگذاريهاي اقتصادي در برنامه هاي عمراني براي تحكيم جايگاه بخش غير دولتي و كاهش نقش تصديگري دولت كه زمينه هاي لازم را براي افزايش نقش سرمايه گذاريهاي خصوصي فراهم آورد، سهم صنعت ليزينگ در اقتصاد كشور بسيار ناچيز بود .
جهش شديد و تحول محسوس ويكباره در اين مقوله، پس از 25 سال سكوت، انزوا و محدوديت از نيمه دوم سال 1379 اتفاق افتاد و شركتهاي ليزينگ يكي پس از ديگران وارد بازار شدند .
شركتهاي خودرو سازي و تعدادي از صاحبان صنايع و افراد مطلع و با تجربه از پيشگامان اين تحول بودند .
رشد كمي (ونه كيفي) ليزينگ درسالهاي 82-1380 تداوم يافت به طوري كه در پايان سال 1382 تعداد شركتها به 63 فقره و جمع سرمايه گذاري در تاسيس آنها به حدود 600 ميليارد ريال رسيد .
جالب توجه آنكه روند تاسيس اين شركتها در سال 83 نيز كماكان حفظ گرديد و تاسيس 24 شركت فقط در پنج ماهه اول سال 83 مجموع تعداد شركتهاي ليزينگ را در كشور به 87 شركت و جمع سرمايه ثبتي آنها را به حدود 650 ميليارد ريال بالغ گردانيد .
طبق آخرين آمار، تعداد شركتهاي ليزينگ در پايان سال 83 بالغ بر 200 شركت با سرمايه 2000 ميليارد ريال گرديد . در بهمن ماه 1390 شركت هاي ليزينگ داراي مجوز از سوي بانك مركزي 36 شركت مي باشند كه در حقيقت حجم عمده عمليات ليزينگ را در كشور به خود اختصاص داده اند .
